تابآوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی

Transcript

1 تابآوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی زهرا قلی پور 1 2 سید علی مرعشی 3 مهناز مهرابی زاده هنرمند نسرین ارشدی 4 تاریخ وصول: 4331/8/3 تاریخ پذیرش: 4331/41/41 چکیده افزار پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه علی پنج عامل بزرگ شخصیت با تابآوری و همچنین آزمون نقش واسطهای تابآوری در رابطه بین پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی انجام پذیرفت. در این پژوهش تعداد 311 نفر )463 دختر و 434 پسر( از دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی چند مرحلهای بهعنوان نمونه انتخاب شدند. شرکتکنندگان فرم کوتاه پرسش نامه نئو )NEO-FFI( مقیاس تابآوری کانر و دیویدسون )CD-RISC( و پرسشنامه شادکامی آکسفورد )OHI( را تکمیل کردند. ارزیابی الگوی پیشنهادی از طریق الگویابی معادالت ساختاری و با استفاده از نرم SPSS-21 و AMOS-21 انجام شد. بهعالوه جهت آزمودن مسیرهای واسطهای از روش بوتاستراپ استفاده شد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که الگوی پیشنهادی دارای برازش نسبتا خوبی با دادهها میباشد که با انجام اصالحاتی بهبود یافت. به طور کلی نتایج بیانگر آن بود که چهار ویژگی شخصیتی روانرنجوری وظیفهشناسی گشودگی به تجربه و برون گرایی رابطه علی مستقیم با تاب آوری دارند. همچنین این ویژگیهای شخصیتی رابطه علی غیرمستقیم معنیداری با شادکامی از طریق تابآوری نشان دادند. 4. دانشجوی کارشناسی ارشد روان شناسی بالینی دانشگاه شهید چمران اهواز) نویسنده مسئول( Zgholipour10@gmail.com 2. استادیار روانشناسی بالینی دانشگاه شهید چمران اهواز 3. استاد روانشناسی بالینی دانشگاه شهید چمران اهواز 1. دانشیار روانشناسی صنعتی و سازمانی دانشگاه شهید چمران اهواز

2 فصلنامه روانشناسی تربیتی سال دوازدهم شماره سی و نهم بهار واژگان کلیدی: شادکامی پنج عامل بزرگ شخصیت مقدمه در طول دهه گذشته تحقیقات در زمینه روان شناسی مثبت نگر در تالش برای پاسخ به سوال بشر در مورد کامیابی به ویژه تجربه شادی است )عزیز مصطفی سمح و یوسف (. شادی یکی ازمهمترین هیجانات انسانی است اگر هیجانات را به شش دسته خشم ترس تنفر تعجب ناراحتی و شادی تقسیم کنیم شادی اساسیترین هیجانی است که افراد در پی دستیابی به آن میباشند. زمانی که به صورت درونی احساس مثبت میکنیم شیوع شادی در رگهای زندگی منجر به احساس خوشایندی زندگی میگردد. مایرز 2 سوینی و ویتمر )2111( معتقد است که شادکامی احساسی است که فرد در آن حالت زندگی را چیز خوبی میداند. شادکامی به مفهوم دوام لحظات شاد دیروز روحیه سرخوش امروز و زمان دشوار فردا است. رسیدن به این درک ادامه دار است که این زمان از زندگی و یا حتی زندگی به طور کلی را معنی دار و خوشایند میکند. آن چه اشخاص آن را شادی تجربه میکنند نه شادی زودگذر بلکه احساس عمیق این باور است که به رغم مشکالت امروز همه چیز خوب است یا به خوبی برگزار خواهد شد. از نظر اورلمانز 3 و بیکر )2141( شخصیت و موقعیت هر دو بر شادی تأثیرگذارند و با یکدیگر تعامل دارند. انسان دارای حالت هیجانی منفی گوناگونی مانند خشم اضطراب و افسردگی است در حالی که فقط یک نوع حالت هیجانی مثبت وجود دارد که تحت عنوان شادی از آن یاد میشود )لو 1 وانگ لیو و ژانگ 2141(. پژوهشگران برای بررسی عوامل مرتبط با )2114( نشان میدهد که ابعاد شادکامی به مطالعات گسترده پرداخته اند. مطالعات آرجیل 5 )ترجمه فیروزبخت 4315( شخصیتی افراد بر شادکامی آن ها تاثیر بسیاری دارد آیزنک 6 معتقد است که اکثر مردم شخصیتی تک بعدی و افراطی ندارند و به این ترتیب فرد عادی 1. Aziz, Mostafa, Samah &Yusof 2. Mayers, Sweeny, & Witmer 3. Oerlemans & Bakker 4. Lu,Wang, Lio & Zhang 4. Argyle 6. Eysenck

3 131 تابآوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی کسی است که نه درون گرا و نه برون گرا و نه عصبانی و خشن است و نه کامال آرام و خونسرد است. با این حال شخصیت افراد در یک بعد نسبت به ابعاد دیگر پیشرفته تر است. ویژگیهای عمده شخصیت از طریق مدل پنج عاملی شخصیت مطرح شده است. این و مدل شامل پنج بعد روان رنجوری 4 برون گرایی 2 گشودگی به تجربه 3 توافق پذیری 1 میباشد. روان رنجوری یک عامل از وظیفه شناسی 5 شخصیت است که ثبات عاطفی باال و اضطراب پایین در یک سوی پیوستار و در سوی دیگر آن بی ثباتی عاطفی و اضطراب باال قرار دارد. افراد با نمره باال در این عامل دارای عواطف غیرمنطقی بیشتر و کم توانی در مهار رفتارهای تکانشی و ضعف در کنار آمدن با مشکالت هستند. افرادی که نمرههای آنها در این عامل پایین است با برخورداری از ثبات عاطفی معموال آرام معتدل و راحت هستند و قادرند با موقعیتهای پرتنش بدون آشفتگی یا اضطراب مقابله کنند. تمایل فرد به مثبت بودن جرات طلبی پر انرژی بودن صمیمی بودن وجامعه گرایی از ویژگیهای افراد دارای عامل برونگرایی است. افرادی که دارای نمره باال در عامل گشودگی به تجربه هستند هم درباره جهان درونی و هم درباره دنیای بیرونی کنجکاوند و زندگی آنها از لحاظ تجربه غنی است آنها تنوع طلب دارای کنجکاوی ذهنی و استقالل در قضاوت هستند از دیگر خصوصیات آنها تخیل و زیباپسندی است. همانند عامل گشودگی به تجربه عامل توافق پذیری نیز بعدی از تمایالت بین فردی است چنین فردی اساسا نوع دوست است با دیگران همدردی میکند و تمایل دارد تا به آن ها کمک کند و باور دارد که دیگران نیز متقابال کمک کننده هستند. آخرین عامل از عوامل پنجگانه شخصیت وظیفه شناسی است. بهترین توصیف برای این عامل مفهوم اراده است فرد وظیفه شناس هدفمند با اراده و مصمم است نمره باال در این عامل با موفقیت شغلی و تحصیلی همراه دیگر از است ویژگیهای قابلیت قولی خوش دقت عامل این در باال نمره با افراد 1. neuroticism 2. extroversion 3. openness 4. agreeableness 5. conscientiousness

4 فصلنامه روانشناسی تربیتی سال دوازدهم شماره سی و نهم بهار اعتماد وظیفه شناسی تالش برای موفقیت و منضبط بودن است )آتش روز پاکدامن و عسکری 4381(. شادکامی با انواع پیامدهای مطلوب زندگی مثل موفقیت در شغل ارتباط عاطفی قوی سالمت روانی و حتی سالمت جسمی و طول عمر همبسته است )الیوبومیرسکی 4 کینگ و داینر 2111(. بنابراین وجود شادکامی در زندگی افراد اساسی است و نقش کلیدی را در پیشبینی سالمت جسمی و روانی افراد ایفا میکند. شادی نقش مهمی را بهعنوان یک ظرفیت روانشناختی مثبت ایفا میکند. برای مثال انسانهای شادتر گرایش بیشتری به دریافت کمک از دیگران خالقیت جمعگرایی مهربانی نوعدوستی و سالمتی دارند )داینر و دین 2111 ( 2 آنها همچنین در مشاغل خود با عضویت سازمانی بهتر ارزیابی عملکرد باالتر و بازدهی تولید بیشتر موفقتر عمل میکنند )الیوبومیرسکی و همکاران و الیوبومیرسکی )2118( شادکامی فقط با موفقیت در 2111(. بر اساس مطالعات بوهم 3 محیط کار همبسته نیست بلکه شادی مقدم بر موفقیت بر محیط کار است و از عاطفه مثبت به وجود میآید و در فرد تمایل به بهبود پیامدهای محیط کار را ایجاد میکند. اخیرا تالشهای زیادی انجام شده است تا شادی را به وسیله درمان روشها و فعالیتهای لذتبخش افزایش بدهند که هدفشان جایگزینکردن احساسات رفتارها یا شناختهای و الیوبومیرسکی 2113(. در سالهای اخیر توجه به استعدادها و مثبت است )سین 1 توانمندیهای انسان به جای پرداختن به ناهنجاریها در شاخهای از علم روانشناسی به نام روانشناسی مثبتگرا مورد توجه قرار گرفته است. این رویکرد هدف نهایی خود را شناسایی سازهها و شیوههایی میداند که بهزیستی و شادکامی انسان را فراهم میکند از اینرو عواملی که موجب سازگاری هرچه بیشتر انسان با نیازها و تهدیدهای زندگی گردند بنیادیترین سازههای مورد پژوهش این رویکرد میباشند. در این میان تابآوری جایگاه ویژهای دارد )کمپبل- سیلیس 5 کوهان و استین 2116(. 1. Lyubomirsky, King & Diener 2. Dean 3. Bohem 4. Sin 5. Campbell-Silis, Cohan, & Stein

5 139 تابآوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی تا اوایل دهه 81 اعتقاد بسیاری از پژوهشگران علوم روانشناسی این بود که رویدادهای تنش زا در بروز اختالالت روان تنی نقش مؤثری دارند در عین حال بررسیهای بعدی روانشناسان نشان داد که بین رویدادهای تنش زا و اختالالت روانشناختی عوامل تعدیل کنندهای وجود دارد که موجب میشود این رویدادها تأثیر متفاوتی بر افراد داشته باشند. یکی از این ویژگیها 4 است )شاکری نیا و محمد پور 4383(. هم چنین بر اساس مدل تنش آسیب پذیری اول این که افراد باید آمادگی زیستی روانشناختی یا اجتماعی فرهنگی برای ابتالی به بیماری داشته باشند و سپس در معرض نوعی از تنش قرار بگیرند تا به بیماری مبتال شوند. در حالی که بیشتر مردم آمادگی برای ابتالی به اختالالت معین را دارند اما با قرار گرفتن در معرض تنش نیز به اختاللی مبتال نمیشوند. چیزی که در برابر تسلیم شدن به تنش از افراد محافظت میکند است )مک آلیستر 2 و مک کینون 2113(. یا توانایی سازگاری مثبت با مصیبت و آسیب یک موضوع روانشناختی است که در ارتباط با پاسخ فرد به سرطان تنش آسیب زا و موقعیتهای مشکل آفرین زندگی بررسی شده است. بعضی دیدگاه ها تابآوری را بهعنوان پاسخ به یک واقعهخاص و بعضی دیگر آن را به عنوان یک سبک مقابلهای پایدار و همکاران 2113(. برای مثال وایو 1 فردریکسون و تیلور در نظر میگیرند )الموند 3 )2118( را یک صفت روانشناختی ثابت و با دوام در نظرگرفتهاند. لوتار 5 سیچتی و بکر )2111( را یک فرایند پویا میدانند که در آن افراد با وجود تجارب آسیب زا یا مصیبت بار سازگاری مثبت نشان میدهند. تابآوری توانمندی فرد و دیویدسون 2113(. در برقراری تعادل زیستی-روانی در شرایط خطرناک است )کانر 6 افزون بر این محققان بر این باورند که تابآوری نوعی ترمیم خود با پیامدهای مثبت و ماستن 4334 ماستن 2114 راتر هیجانی عاطفی و شناختی است )گارمزی 1 )4333( باور داشت که تابآوری بازگشت به تعادل لوتار و همکاران 2111 (. کامپفر 3 1. resilience 2. McAllister & Mc Kinnon 3. Lamond 4. Waugh, Fredrickson & Taylor 5. Luthar, Cicchetti & Becker 6. Conner & Davidson 7. Garmezy & Masten 8. Rutter 9. Kumpfer

6 فصلنامه روانشناسی تربیتی سال دوازدهم شماره سی و نهم بهار اولیه یا رسیدن به تعادل سطح باالتر )در شرایط تهدیدکننده( است و از این رو موجب سازگاری موفق در زندگی میشود. در پژوهشی که توسط شفیعزاده )4334( با هدف بررسی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت با تابآوری صورت گرفت نتایج حاکی از وجود رابطه منفی قوی بین روانرنجوری و تابآوری و به عالوه رابطه مثبت بین برونگرایی و وجدانگرایی با تابآوری بود. در پژوهش دیگری که توسط کمپبل و همکاران )2116( با هدف بررسی ارتباط تابآوری با ویژگیهای شخصیتی سبکهای مقابلهای و عالئم روانپریشی در گروهی از دانشجویان انجام شد نتایج حاکی از ارتباط تابآوری با ابعاد شخصیت و سبک مقابلهای بود. تابآوری بهطور منفی با روانرنجوری و بهطور مثبت با برونگرایی و وظیفهشناسی ارتباط داشت و سبکهای مقابلهای هم پیشبینیکننده تابآوری بودند.شکل 4 الگوی پیشنهادی پژوهش حاضر را نشان میدهد. روان رنجوری توافق پذیری شادکامی وظیفه شناسی گشودگی به شکل 1. الگوی پیشنهادی پژوهش برون گرایی

7 141 تابآوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی روش پژوهش )SEM( است که طرح پژوهش حاضر همبستگی از طریق الگویابی معادالت ساختاری 4 یک روش همبستگی چند متغیری میباشد. جامعه آماری پژوهش حاضرکلیه دانشجویان )4381( دانشگاه شهید چمران اهواز در سال تحصیلی بود. بنا بر پیشنهاد بنتلر و چو 2 به ازای هر متغیر مشاهده شده حداقل 45 تا 21 نمونه انتخاب میگردد به همین دلیل از بین جامعه دانشجویان تعداد 351 نفر از دانشکدههای مختلف با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی چندمرحلهای به عنوان نمونه انتخاب شدند. به این صورت که ابتدا از میان 43 دانشکده پنج دانشکده و سپس از میان هر دانشکده پنج کالس به صورت تصادفی انتخاب شد و در هر کالس به طور تصادفی به تعدادی از دانشجویان پرسشنامه داده شد. در نهایت 311 پرسشنامه قابل تحلیل بودند. نمونه پژوهش شامل 434 نفر ) 13/1 درصد( دانشجوی پسر و 463 نفر )56/3 درصد( دانشجوی دختر بود. دامنه سنی کل نمونه مورد بررسی 48 تا 21 سال با میانگین سنی 21/5 و انحراف استاندارد 2/18 بود. جهت سنجش متغیرهای این پژوهش از سه پرسشنامهی خودگزارشی زیر استفاده شد: پرسشنامه شادکامی آکسفورد: پرسشنامه شادکامی آکسفورد( OHI ) در سال طراحی و تدوین شد. این پرسشنامه شامل 23 ماده است که در 4331 توسط آرجیل و لو 3 یک مقیاس چهار درجهای از نوع لیکرت از صفر تا سه نمرهگذاری شدهاست. دامنه نمرهها از صفر تا 81 میباشد. نمره باال نشاندهندهی شادکامی باال و نمره پایین و روبینز) 2113 ( پایایی این نشاندهندهی شادکامی پایین میباشد. در بررسی فرانسیس 1 پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ 1/32 به دست آمده است. در ایران به منظور تعیین پایایی پرسشنامه شادکامی آکسفورد در پژوهشی مقدماتی توسط علیپور و نورباال )4318( 414 دانشجوی دانشگاههای عالمهطباطبایی و شاهد با میانگین سنی 22/5 مورد بررسی قرار گرفتند. در این پژوهش همسانیدرونی مواد پرسشنامه نشان داد که تمام 1. structural equation model 2. Bentler & chou 3. Argyl & Lu 4. Fransis & Robbins

8 فصلنامه روانشناسی تربیتی سال دوازدهم شماره سی و نهم بهار موارد 23 گانه آن با نمره کل همبستگی باالیی دارد. آلفای کرونباخ 1/33 و پایایی دو نیمکردن آزمون 1/32 بود. در پژوهش حاضر آلفای کرونباخ پرسشنامه شادکامی و لو )4335( بهمنظور بررسی روایی این آکسفورد 1/32 به دست آمد. آرجیل مارتین 5 پرسشنامه از دانشجویان خواستند تا دوستانشان را بر اساس یک مقیاس 41 درجهای شادمانی درجهبندی کنند. همبستگی بین این درجهبندی و پرسشنامه آکسفورد 1/13 بود. مقیاس تابآوری کانر و دیویدسون :)CD-RIS( این مقیاس را کانر و دیویدسون )2113( با مرور منابع پژوهش حوزه تابآوری تهیه کردند. این مقیاس شامل 25 گویه میباشد و فقط از نمره کل آن در پژوهشها استفاده میشود. برای هرگویه طیف لیکرت درجهبندی شده پنج گزینهای )از کامال نادرست تا همیشه درست(در نظر گرفته شدهاست. گویههای این مقیاس در دامنهی نمرهگذاری میشود. این مقیاس در ایران توسط محمدی )4381( هنجاریابی شده است. یو و ژانگ )2111( در پژوهشی که دانشجویان چینی در آن شرکت داشتند ضریب پایایی این مقیاس را 1/34 به دست آوردند. محمدی )2116( این مقیاس را بر روی 218 نفر اجرا کرد و برای تعیین پایایی آن از سنجش همسانی درونی آلفای کرونباخ بهره گرفت و ضریب پایایی 1/83 به دست آمد. در پژوهش حاضر پایایی این مقیاس از طریق آلفای کرونباخ 1/86 محاسبه شد. محمدی )4381( در تحقیق خود برای تعیین روایی مقیاس از روش تحلیل عاملی استفاده کرده است. وی تنها یک عامل با ارزش ویژه 1/13 استخراج کرد. که این عامل 28 درصد واریانس را تبیین میکرد. پرسشنامه شخصیتی نئو) NEO-FFI (: این پرسشنامه در ابتدا با 485 سؤال در سال 4385 توسط مککری و کاستا تهیه شد. بعد از آن بر اساس همین پرسشنامه فرمهای 211 و 61 مادهای آن نیز به وسیله همین پژوهشگران ساختهشد )خوش کنش 4386(. در پژوهش حاضر از فرم 61 سوالی آن که پنج عامل روانرنجوری برون گرایی گشودگی به تجربه توافقپذیری و وظیفهشناسی را میسنجد استفاده شد. در این فرم برای هر عامل 42 گویه وجود دارد و برای هر گویه طیف لیکرت درجهبندی شده پنج گزینهای )از کامال 5. Martin & Lo

9 143 تابآوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی مخالفم تا کامال موافقم( در نظر گرفته شده است و گویهها از صفر تا 1 نمرهگذاری میشوند. نمره هر عامل میتواند بین صفر تا 18 باشد. در این پژوهش هر پنج عامل مورد بررسی قرار گرفت. این آزمون در سال 4384 توسط کیامهر در بین دانشجویان دانشگاه تهران حقشناس )4318( در بین دانشجویان دانشگاه شیراز و گروسیفرشی )4381( در بین دانشجویان دانشگاه تبریز مطالعه و اعتباریابی شد. کیامهر )4384( پس از هنجاریابی این آزمون در دانشجویان علوم انسانی دانشگاه تهران پایایی این آزمون را با روش بازآزمایی )اجرای مجدد روی 336 نفر( برای پنج عامل C A, O, E, N, به ترتیب 1/82 1/81 1/65 1/18 و 1/86 و آلفای کرونباخ را برای این عوامل به ترتیب 1/12 1/13 1/13 1/58 و 1/11 گزارش کرده است. مک کری و کاستا )2111( در مطالعهای ضریب همبستگی NEO-FFI را با آزمون NEO-PI برای پنج عامل C A, O, E, N, به ترتیب 1/16 1/34 1/83 1/83 و 1/86 گزارش کردند. در پژوهش حاضر آلفای کرونباخ پنج عامل C A O E N به ترتیب 1/16 1/13 1/63 1/18 و 1/11 محاسبه شدند. یافتههای پژوهش بهمنظور آشنایی با اطالعات توصیفی این پژوهش میانگین انحراف معیار کمترین و بیشترین نمره متغیرهای پژوهش و همینطور ماتریس همبستگی متغیرها در جدول 4 آورده شده است. جدول 1. میانگین انحراف معیار و ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش میانگین انحراف معیار 4 44/82 4 شادکامی 13/63 4 1/62** 43/38 81/31 تاب آوری 2 4-1/38** -1/31** 1/33 22/51 روان رنجوری 3

10 فصلنامه روانشناسی تربیتی سال دوازدهم شماره سی و نهم بهار /33** 1/24** 1/22** 1/31 23/53 توافق پذیری 1 4 1/35** -1/11** 1/35** 1/23** 6/16 34/13 وظیفه شناسی 5 4 1/48** 1/42* -1/16 1/46** 1/41* 1/81 21/65 گشودگی به تجربه 6 4 1/21** 1/11** 1/34** -1/11** 1/33** 1/11** 6/16 28/28 برون گرایی 1 5/50* p< 5/50** p< همانطور که در جدول 4 مالحظه میشود برخی از ضرایب همبستگی در سطح 1/15 و برخی در سطح 1/114 معنیدار میباشد. این تحلیلهای همبستگی بینشی را در ارتباط با روابط دو متغیری بین متغیرهای پژوهش فراهم میکند. جهت آزمون همزمان انگاره روابط مفروض در پژوهش حاضر روش الگویابی معادالت ساختاری )SEM( اعمال گردید. تمامی تحلیلها با استفاده از نرم افزار SPSS ویرایش 24 و AMOS ویرایش 24 صورت پذیرفت. پیش از بررسی ضرایب ساختاری برازندگی الگوی اصلی مورد بررسی قرار گرفت. بدینترتیب برازش الگوی اولیه بر اساس شاخصهای برازندگی معرفی شده ارزیابی شد. با وجود اینکه مقادیر برخی از شاخصهای برازندگی همچون مجذور کای شاخص هنجار شده مجذور کای شاخص نیکویی برازش )GFI( شاخص برازندگی تطبیقی )AGFI( شاخص برازش هنجارشده )NFI( و شاخص توکر-لویس )TLI( نشاندهنده برازش قابل قبول الگوی پیشنهادی با دادهها هستند اما شاخص جذر میانگین مجذورات خطای تقریب )RMSEA( نشان داد که الگو نیاز به بهبود دارد. گام بعدی ارتقا برازندگی الگوی پیشنهادی از طریق حذف مسیر غیر معنیدار بود. بنابراین مسیر غیرمعنیدار )توافقپذیری به تابآوری( حذف شد )الگوی اصالحشده اول( و تحلیل دیگری روی دادهها صورت گرفت. در نهایت بر اساس شاخص اصالحی AMOS خطاهای متغیرهای تابآوری و شادکامی متصل شدند )الگوی نهایی(. نتایج مربوط به ضرایب مسیر و معنیداری آنها در جدول 2 آورده شده است.

11 145 تابآوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی جدول 2. ضرایب مسیر در الگوی پیشنهادی مسیرها الگوی پیشنهادی سطح معنی داری P<1/14 β -1/41 روان رنجوری P<1/15 1/11* توافق پذیری P<1/14 P<1/14 1/24 1/43 وظیفه شناسی گشودگی به تجربه P<1/14 1/41 برون گرایی P<1/14 1/65 شادکامی مسیری که با ستاره مشخص شده است به دلیل غیرمعنیدار بودن از الگوی نهایی حذف شد. همانگونه که در جدول 2 مشاهده میشود ضریب مسیر توافقپذیری به تابآوری معنیدار نیست. بر این اساس این مسیر از الگوی نهایی حذف شده است. در جدول 3 اساس و الگوی نهایی با دادهها بر برازش الگوی پیشنهادی الگوی اصالحشده اول شاخصهای برازندگی آورده شده است. جدول 3. برازش الگوی پیشنهادی الگوی اصالح شده اول والگوی نهایی با دادهها بر اساس شاخصهای برازندگی شاخص RMSEA NFI CFI TLI IFI AGFI GFI df برازندگی 1/43 1/33 1/31 1/16 1/31 1/83 1/31 6/ /11 الگوی پیشنهادی 1/44 1/33 1/31 1/13 1/31 1/85 1/31 6/ /38 الگوی اصالح شده اول 1/11 1/31 1/38 1/32 1/38 1/32 1/38 2/ /85 الگوی نهایی

12 فصلنامه روانشناسی تربیتی سال دوازدهم شماره سی و نهم بهار همانگونه که در جدول 3 مشاهده میشود الگوی پیشنهادی اول از برازش نسبتا خوبی با دادهها برخوردار بود. این برازش با حذف مسیر غیرمعنیدار )توافقپذیری به تابآوری( بهبود یافت و مطلوبترین برازش را میتوان در الگوی نهایی مالحظه نمود. روان رنجوری توافق شادکامی پذیری وظیفه شناسی گشودگی به تجربه برون گرایی شکل 2. الگوی نهایی پژوهش نتایج حاصل از بررسی معنیداری مسیر واسطهای پنج عامل بزرگ شخصیتی )روانرنجوری توافقپذیری وظیفهشناسی گشودگی به تجربه و برون گرایی( به شادکامی از طریق تابآوری در جدول 1 نشان داده شده است. همچنین حد باال و حد پایین فاصله اطمینان آورده شده است. سطح اطمینان برای این فاصله اطمینان 35 و تعداد نمونهگیری مجدد بوتاستروپ 2111 است. متغیر پیشبین روان رنجوری سطح معنی داری P<1/14 جدول 4. اثرات مستقیم وغیرمستقیم متغیرها اثر غیرمستقیم متغیر مالک متغیر میانجی حد پایین حد باال 1/31-1/41- شادکامی

13 141 تابآوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی NS 1/35-1/11 توافق پذیری شادکامی P<1/14 1/16 1/42 وظیفه شناسی شادکامی P<1/15 1/15 1/18 گشودگی به تجربه شادکامی P<1/14 1/16 1/34 برون گرایی شادکامی با توجه به این که در مسیر توافقپذیری به شادکامی صفر درون فاصله اطمینان قرار میگیرد این رابطه واسطهای غیر معنیدار است. به عالوه در سایر مسیرها صفر بیرون از حد فاصله اطمینان قرار میگیرد این روابط واسطهای معنیدار هستند. بحث و نتیجهگیری هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه ای در رابطه بین ویژگیهای شخصیتی و شادکامی بود. در این بخش به تبیین یافتههای پژوهش پرداخته شده است. پژوهش حاضر نشان داد که رابطه علی مستقیم و معنی داری با شادکامی دارد در تبیین این یافته میتوان گفت تاب آورها مهارتها و نگرشهای خاصی دارند از جمله سخت کوشی و کنترل. سخت کوشی به افراد کمک میکند تا در رویارویی با تغییرات تنشزا دشواریها را به فرصت هایی پرمنفعت تبدیل کنند. شیوههای سازگاری فرد و ویژگیهای خانوادگی او را یاری میکنند فشارها و شرایط نامساعد زندگی را تحت تسلط خود درآورد و در نتیجه در مواجهه با فشار ها و تنش های زندگی آشفته و پریشان نگردد. به عالوه مقصود از کنترل آن است که فرد به تواناییهای خود برای اثرگذاری بر نتایج رویدادها ایمان داشته باشد که این خود موجب احساس کارآمدی و به دنبال آن شادکامی میگردد )سوری حجازی و سوری نژاد 4333(. یکی دیگر از ویژگیهای مهم افراد تاب آور قدرت بینش خوب آن ها نسبت به آینده است. به نظر می رسد باعث عوامل محافظتی میشود که هم از جنبه روانی و هم از جنبه اجتماعی باعث خوش بینی افراد نسبت به وقایع میشود و در نتیجه حالت تسلط بر محیط افزایش مییابد و به بهبود عملکرد فرد و بهداشت روانی و شادکامی او در آینده میانجامد. هدف دیگر پژوهش حاضر بررسی ارتباط ویژگیهای شخصیتی با تابآوری بود. نتایج بیانگر آن است که چهار عامل از پنج عامل بزرگ شخصیتی شامل روانرنجوری

14 فصلنامه روانشناسی تربیتی سال دوازدهم شماره سی و نهم بهار وظیفهشناسی گشودگی به تجربه و برونگرایی رابطه علی مستقیمی با تابآوری دارند ولی توافقپذیری رابطه علی مستقیمی با تابآوری نشان نداد. در این میان روانرنجوری رابطه علی منفی مستقیمی با تابآوری دارد. در تبیین این یافته میتوان چنین اظهار داشت که روانرنجوری سازهای است که آمادگی هیجانات منفی و مقابله ضعیف در رویارویی با مشکالت و دشواری در کنترل تکانهها دارد )کاستا و مک کری 4332(. اگرچه نمرات باالی روانرنجوری مالک تشخیص مشکالت بالینی نیستند ولی شواهد موجود نشان میدهد که افراد روانرنجور در برابر اختالل و پریشانی عاطفی آسیبپذیرترند. از آنجایی که افراد با نمره باال در روانرنجوری به دلیل ارزیابیهای شناختی غلط به خود فرصت فکرکردن و مرور مسأله را نمیدهند و موقعیت را درست درک نمیکنند در نتیجه از سبک مقابلهای ناکارآمد استفاده میکنند. بهعالوه آسیبپذیری به تنش یکی از صفات افراد روانرنجور است از اینرو تعجبی ندارد که تابآوری رابطهای قوی و منفی با روانرنجوری نشان دهد و افراد با نمرات باالی روانرنجوری در مقیاس تابآوری نمره پایین کسب کنند. بهطورکلی میتوان گفت با توجه به اینکه روانرنجورها ویژگیهایی از قبیل عاطفه منفی باال سبک مقابله هیجانمدار و ناتوانی در کنترل تکانهها دارند منطقی به نظر میرسد که توانایی آنها در مقابله با تنشها کمتر باشد و بهعبارتی تابآوری کمتری را نشان دهند. با توجه به نتایج حاصل از پژوهش حاضر وظیفهشناسی رابطه علی مستقیمی با تابآوری نشان داد. در تبیین این یافته میتوان گفت که افراد وظیفهشناس بهعلت داشتن ویژگیهای برجستهای همچون خودکارآمدی باال داشتن نظم و برنامه در زندگی مسئولیتپذیری باال ویژگی خودنظمدهی دارای ارزیابی شناختی صحیح از تواناییهای واقعی خود هستند )کاستا و مک کری 4332( بنابراین بهتر از پس عوامل تنشزا برمیآیند. بهعالوه سبک کار کردن سخت وظیفهشناسها و دقت در انجام کارها در برنامهریزی و حل مسأله شرکت میکنند. احتماال آنها را به سمت سبک مقابله مسألهمدار سوق میدهد و به آنها کمک میکند از پس عوامل تنشزا برآیند و در نتیجه احساس خودکارآمدی را تجربه کنند. در واقع به نظر میرسد گرایش کلی پاسخ به مصایب و رویدادهای تنشزا با رویکرد حل مسأله فعال تابآوری را در افراد وظیفهشناس بهبود

15 149 تابآوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی میبخشد. از دیگر یافتههای پژوهش حاضر رابطه علی مستقیم گشودگی به تجربه با تابآوری است. در تبیین این یافته میتوان چنین اظهار داشت افرادی که نمره باالیی در این مقیاس کسب میکنند میل باالیی به جستجو در موضوعات مختلف و کسب تجارب جدید دارند )کاستا و مک کری 4332(. این افراد در زمینههای مختلف اجتماعی کاوش میکنند در نتیجه در زمینههای مختلفی از جمله مشکالت و معضالت اجتماعی اطالعات زیادی کسب میکنند. آگاهیداشتن از مشکالت احتمالی میتواند موجب شود که افراد در صورت مواجهه واقعی با مسائل توان مقابله بیشتری داشتهباشند و در واقع تابآوری بیشتری از خود نشان دهند. یافتههای مربوط به رابطه علی مستقیم برونگرایی با تابآوری نشان داد که بین این دو متغیر رابطه علی مستقیمی وجود دارد. در تبیین یافته حاضر میتوان چنین استنباط کرد که افراد برونگرا به دلیل ویژگیهایی از قبیل پر انرژیبودن سختکوشی شاد و جرأتمندبودن داشتن سبکهای عاطفی مثبت هیجانهای مثبت سطوح باالی تعامل و فعالیتهای اجتماعی و روابط بینفردی صمیمانه رابطه قوی با تابآوری دارند )کاستا و مک کری 4332(. هیجانات مثبت منابع روانشناختی بسیار مهمی هستند که به فرد کمک میکند در مقابل فشار روانی از روشهای مقابلهای مؤثری استفاده کند لذا این افراد احتماال در مقابل حوادث سخت مقاومتر و تابآور تر هستند. به عالوه میتوان گفت که برون گراها عاطفه مثبت بیشتری دارند و هیجانهای مثبت تالشهای فعاالنه را برای رویارویی با تنش افزایش میدهد و می تواند این اعتقادکه تالشها موفقیت آمیز هستند را )2114( عاطفه مثبت با ارتباط دارد زیرا ارتقا بخشد. از نظر فردریکسون 6 عاطفه مثبت مجموعههای تفکر-عمل را که با وضعیت تنشزا در دسترس افراد قرار میگیرند گسترش میدهد در نتیجه داشتن تفکر انعطاف پذیرتر و گزینههای رفتاری وسیعتر به عنوان پیامد عاطفه مثبت مقابله افراد برون گرا را در طول رویارویی با تنش افزایش میدهد. 6. Fredrickson

16 فصلنامه روانشناسی تربیتی سال دوازدهم شماره سی و نهم بهار هم چنین سطوح باالی برون گرایی در رویارویی با مصیبتها سازگارانه است زیرا افراد برون گرا به احتمال بیشتری حمایت دیگران را جست و جو میکنند و در این امر موفق هستند. ثابت شده کودکانی که از درگیر شدن در تعامالت اجتماعی لذت میبرند بیشتر قادرند مراقبت و توجه دیگران را جلب کنند. عاملی که میتواند در سازگاری با موقعیته یا تنش زا کمک کننده باشد در مقابل کودکانی که تحریک پذیر و کج خلق هستند به راحتی با تغییرات محیطی آشفته میشوند و حواس آنان به راحتی پرت میشود کمتر قادرند با مصیبت وسختی مقابله کنند و به احتمال بیشتری خشم و طرد والدین را جلب یا استنباط میکنند به خصوص اگر والدین هم آشفته باشند )دیاتر- دیکارد آیوی و اسمیت 2115(. به طور کلی میتوان گفت ارتباط قوی بین برون گرایی و به وجود عاطفه مثبت در برون گراها توانایی ارتباطات نزدیک بین فردی و سطوح باالی فعالیت ها و تعامالت اجتماعی مربوط میشود. اما توافقپذیری رابطه علی معناداری با تابآوری نشان نداد. در تبیین این یافته میتوان گفت افرادی که در این مقیاس نمره باالیی کسب میکنند افرادی عاطفی هستند و به هیجانات و عواطف خود و دیگران اهمیت زیادی میدهند )کاستا و مک کری 4332( از این نظر در صورت مواجهه با مشکالت احتماال از سبک مقابله هیجانمدار استفاده میکنند )کمپبل- سیلیس و همکاران 2116(. این سبک مقابله میتواند موجب شود که افراد در مقابل مشکالتشان دچار آشفتگی و پریشانی گردند و در واقع تابآوری کمتری داشته باشند. هدف دیگر پژوهش حاضر بررسی اثر غیرمستقیم ویژگیهای شخصیتی بر شادکامی از طریق تابآوری بود. نتایج بیانگر آن است که چهار عامل از پنج عامل بزرگ شخصیت )روان رنجوری وظیفهشناسی گشودگی به تجربه و برون گرایی( پیشبینیکننده غیرمستقیم شادکامی هستند. در این میان روانرنجوری ارتباط منفی غیرمستقیم با شادکامی دارد به این معنی که روانرنجوری با کاهش تابآوری در افراد منجر به کاهش شادکامی میگردد. در تبیین این یافته میتوان بیان داشت که روانرنجورها به علت استفاده از

17 151 تابآوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی راهبردهای حل مسأله هیجانمدار )واتسون 1 و هیوبارد )4336 و ناتوانی در کنترل رفتارهای تکانشی در هنگام مواجهشدن با مسائل و مشکالت زندگی نمیتوانند به خوبی آن را حل نمایند و در برابر مشکالت زندگی دچار تنش و آشفتگی میگردند و تابآوری کمی از خود نشان میدهند. همین امر منجر به افزایش اضطراب و ناراحتی و کاهش شادکامی در این افراد میگردد. همچنین نتایج نشان دادند که وظیفهشناسی رابطه غیرمستقیم معنیداری از طریق تابآوری با شادکامی دارد. در تبیین این یافته شاید بتوان گفت که وظیفهشناسها در انجام کارها دقت نظم و برنامهریزی زیادی دارند. بنابراین احتماال از سبک مقابله مسألهمدار )واتسون و هیوبارد 4336( استفاده میکنند در نتیجه در برابر مشکالت تابآوری بیشتری از خود نشان میدهند و میتوانند از مشکالت با آرامش بیشتری عبور کنند این موضوع احساس خودکارآمدی و کنترل را در آنها ایجاد میکند که منجر به شادکامی در افراد میگردد. از دیگر یافتههای پژوهش حاضر رابطه علی غیرمستقیم گشودگی به تجربه با شادکامی از طریق تابآوری بود. همانطور که اشاره شد افرادی که گشودگی به تجربه باالیی دارند در زمینههای مختلف از جمله در زمینه مسائل و مشکالت روزمره اطالعات زیادی کسب میکنند )کاستا و مک کری 4332(. این آگاهی میتواند زمینه را برای مواجهه بهتر با مشکالت و تابآوری باالتر فراهم کند. از آنجایی که افراد تابآور میتوانند بهتر با مشکالتشان مواجه شوند بنابراین شادکامی بیشتری را هم تجربه خواهند کرد. همچنین یافتهها حاکی از آن است که برونگرایی بهطور غیرمستقیم از طریق تابآوری با شادکامی رابطه دارد. در تبیین این یافته میتوان چنین بیان نمود که برونگراها دارای صفاتی مانند سختکوشی ارتباطات صمیمی و فعالیتهای اجتماعی زیاد هستند که موجب میشود در مقابله با مشکالت از روشهای مقابله بهتر و حمایتهای اجتماعی بیشتر استفاده کنند. بنابراین در مقابل مشکالت پریشان و آشفته نمیگردند و به احتمال بیشتری میتوانند شادکامی را تجربه نمایند. برونگراها عاطفه مثبت بیشتری به عالوه دارند و احساسات و هیجانات مثبتتری را تجربه میکنند آنها در مواجهه با مشکالت تالش فعاالنهتری را برای رویایی با تنشها و فشارها 7. Watson & Hubbard

18 فصلنامه روانشناسی تربیتی سال دوازدهم شماره سی و نهم بهار انجام میدهند. به همین دلیل میتوانند در مقابل مشکالت قویتر باشند و آرامش خود را از دست ندهند و در نتیجه شادکامی بیشتری را تجربه کنند. در مجموع پژوهش حاضر نشان میدهد که تابآوری میتواند بهعنوان میانجی ارتباط بین ویژگیهای شخصیتی و شادکامی عمل کند و با افزایش تابآوری شادکامی بیشتری تجربه شود. از آنجایی که تابآوری یک متغیر قابل آموزش و قابل تغییر است میتوان با افزایش تابآوری در افراد شادکامی آنها را افزایش داد. با توجه به اهمیت موضوع شادکامی و اثرات آن در پیشرفت و تعالی فردی و اجتماعی الزم است در رسانههای آموزشی اجتماعی و ارتباطی به اصول شادکامی و پیشایندهای مؤثر بر آن پرداخته شود و بهعنوان یک حرکت ملی به آن نگریسته شود تا عموم مردم به خصوص جوانان تغییرات الزم را در خود به وجود آورند و جامعه نشاط مطلوب را به دست آورد. منابع آنشروز ب پاکدامن ش و عسگری ع. )4381(. ارتباط بین پنج رگه شخصیتی و پیشرفت تحصیلی. فصلنامه روانشناسی ایرانی : آیزنک مایکل. انتشارات بدر. )4315(. روانشناسی شادی ترجمهی مریم فیروزبخت )4315(. تهران: حقشناس ح. )4318(. هنجاریابی آزمون شخصیتی اندیشه و رفتار بهار 4318 شماره : خوشکنش ابوالقاسم. )4386(. بررسی روابط ساده و چندگانه NEO.PI فرم تجدید نظر شده. مجله پیشایندهای شخصیتی- شناختی و مذهبی با احساس شادکامی و ارتباط این متغیر با سالمت روانی و عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. پایان نامه دکتری روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز. سوری حسین حجازی الهه و سورینژاد محسن. )4333(. رابطه تابآوری و بهزیستی روانشناختی: نقش واسطهای خوشبینی. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی سال پانزدهم شماره :

19 153 تابآوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی شاکرینیا ایرج و محمدپور مهری. )4383(. رابطه تنش شغلی و تابآوری با فرسودگی شغلی در پرستاران زن. فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه سال چهاردهم شماره : ع یل پور احمد و نورباال علی. )4318(. بررسی مقدماتی پایایی و روایی پرسشنامه شادکامی آکسفورد در دانشجویان دانشگاههای تهران. مجله اندیشه و رفتار سال پنجم شماره (NEO.F.F.I).)4384( 4 و.2 کیامهر جواد. هنجاریابی فرم کوتاه پرسشنامه پنج عاملی و بررسی ساختار عاملی و تحلیل تأییدی آن در بین دانشجویان دانشکده علوم انسانی دانشگاه تهران. پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه عالمه طباطبایی. گروسیفرشی م. )4381(. رویکردهای نوین در ارزیابی شخصیت. کاربرد تحلیل عاملی در محمدی مطالعات شخصیت. تبریز نشر جامعهپژوه )نشر دانیال(. مسعود. )4381(. بررسی عوامل مؤثر بر تابآوری در افراد در معرض خطر سوءمصرف مواد. پایاننامه دکتری دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی Argyle, M. (2001). The Psychology of happiness. London: Routledge Argyle, M. & Lu, L. (1990). Happiness and social skills. Personality and Individual Differences, 11, Aziz, R. Mustaffa, S. Samah, N. & Yusof, R. (2014). Personality and happiness among academicians in Malaysia. Social and Behavioral Sciences, 116, Bentler, P. M. & chou, C. (1987). Practical issues in structural modeling. Sociological Methods and Research, 16, Boehm, J. K. & Lyubomirsky, S. (2008). The promise of sustainable happiness. In S. J. Lopez (Ed.), Handbook of positive psychology (2nded.). Oxford: Oxford University Press. Campbell- sills, L. Cohen, Sh. L. & Stein, M. B. (2006). Relationship or resilience to personality, coping, and psychiatric symptoms in young adults. Behavior Research and Therapy, 44, Conner, K. M. & Davidson, J. R. T. (2003). Development of a new resilience scale: The Conner-Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Depression and Anxiety, 18,

20 فصلنامه روانشناسی تربیتی سال دوازدهم شماره سی و نهم بهار Costa, P. & McCrae, R. (1992), Revised NEO Personality Inventory (NEO- PI-R) and NEO Five-Factor Inventory (NEO_FFI) Professional Manual. Odessa. FL: Psychological Assessment Resource. Deater-Deckard, K. Ivy, L. Smith, J. (2005). Resilience in Gene- Environment Transactions. In Goldstein. S. & Brooks. R.B, Handbook of Resilience in Children, (pp.49-64), New York: Contemporary Books. Diener, R. B. & Dean, B. (2007). Positive psychology coaching. Putting the science of Happiness to work for your clients. New Jersey: John Wiley and Sons, Inc. Francis, L. J. & Robbins, M. (2003), Christianity and dogmatism among undergraduate students, Journal of Beliefs and Values, 24, p Fredrickson, B.L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broden- and build theory of positive emotions. American Psychologist, 56, Garmezy, N. & Masten, A. (1991). The protective role of competence indicators in children at risk. In E. M. Cummings, A. L. Green, & K. H. Karraki (Eds.), Life spandevelopmental psychology: Perspectives on stress and coping (pp ). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. Lamond, A. L. Depp, C. A. Allison, M. Langer, R. Reichstadt, J. Moore, D.J. Goldshan, Sh. Ganiats, T.G. & Jeste, D.V. (2009). Measurement and predictors of resilience among community- dwelling older women. Journal of Psychiatric Research, 43, Lu, W. Wang, Z. Liu, Y. & Zhang, H. (2014). Resilience as a mediator between extraversion, neuroticism and happiness, PA and NA. Personality and Individual Differences. 63, Luthar, S. S. Cicchetti, D. & Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71, Lyubomirsky, S. King, L. A. & Diener, E. (2004). Is happiness a strength?: An examination of the benefits and costs of frequent positive affect. Manuscript submitted for publication. Masten, A. S. (2001). Ordinary majic: Resilience processes in development. American Psychology, 56, McAllister, M. & McKinnon, J. (2009). The importance of teaching and learning resilience in the health disciplines: A critical review of the literature. Nurse Education Today, 29, McCrae, R. R. & Costa, P.T. (2004). A contemplated revision of NEO Five- Factor Inventory. Personality and Individual Diffrences, 36, Mohammadi, M. (2006). A study of effective factors in the resiliency of high risk individuals. PhD dissertation. The University of Rehabilitationand Welfare Sciences.

21 155 تابآوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی Myers, J. E. Sweeney, T. J. & Witmer, M. (2000).The wheel of wellness counseling for wellness: a holistic model for treatment planning. Journal of counseling & Development, 78, Oerlemans, W.G. M. & Bakker, A. B. (2014). Why extravert are happier: A day reconstruction study. Journal of Research in Personality, 50 (2014) Rutter, M. (1999). Resilience concepts and findings: Implications for family therapy. Journal of Family Therapy, 21, Sin, N. L. & Lyubomirsky, S. (2009). Enhancing well-being and alleviating depressive symptoms with positive psychology interventions: A practice-friendly meta-analysis. Journal of Clinical Psychology, 65(5), Watson, D. & Hubbard, B. (1996). Adaptational style and dispositional structure: coping in the context of the five factor model. Journal of personality, 64, Waugh, Ch. E. Fredrickson, B. L. & Taylor, S.F. (2008). Adapting to lifes slings and arrows: Individual differences in resilience when recovering from an anticipated threat. Journal of Research in Personalsity, 42, Yu, X. & Zhang, J. (2007). Factor analysis and psychometric evaluation of the Connor Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Social Behavior and Personality 35 (1), Pelechano, V. Gonzalez-Leandro, P, Garcia, L. & Moran, C. (2012). Isit possible to be too happy? Happiness, personality, and psychopathology. International Journal of Clinical and Health Psychology. (2013) 13, Pishva, N. Ghalehban, M. Moradi, A. & Hoseini, L. (2011). Personality and happiness. Social and Behavioral Sciences, 30, Kokko, K. Tolvanen, A. & Pulkkinen, L. (2013). Associations between personality traits and psychological well-being across time in middle adulthood. Journal of Research in Personality, 47, Argyle, M. Martin, M. & Lu, L. (1995). Testing for stress and happiness: The role of social and cognitive factors. Stress and Emotion, 15, Kumpfer, K. L. (1999). Factor and processes contributing to resilience: The resilience framework. In: M. D. Glantz & J. L. Johnson (Eds.), Resilience and development (pp ). New York: Kluwer Academic Publishers.